آیا شما هم منفی باف هستید،دچار دلشوره و افکار منفی هستید.این حالت گاهی در برخی از افراد پدیدار میشود و گاهی بنا به خصوصیات اخلاقی و یا اقتضائات شغلی و کاری فرد را به منفی بافی و منفی نگری سوق میدهد.
دلشوره ، افکار منفی و منفی بافی
Despondency, negative thoughts and negativity
- آیا شما هم منفی باف هستید؟
از این خصوصیت خود رنج میبرید؟
آیا تا به حال شده که دلشوره و افکار منفی انگیزه انجام کارها را از شما گرفته باشد؟
آیا دلشوره و افکار منفی در کارتان اختلال ایجاد کرده است؟
دلشوره و افکار منفی گاهی اوقات خصلتی از وجود فرد است و یا اینکه شرایط شغلی و یا مشکلات زندگی، منفی نگری را در افراد به وجود میآورد.
اما دلشوره و افکار منفی چیزی است که در اختیار ماست و ما میتوانیم آن را تغییر بدهیم.
پس اگر برای خودتان ارزش قائل هستید، باید با این موضوع مبارزه کنید و دلشوره و افکار منفی را از بین ببرید.
دانستن اینکه “میتوانیم افکار خود را کنترل کنیم” و به این وسیله در روحیه و نشاط خود تأثیر بگذاریم، به ما میفهماند که کنترل فکر جزو مصادیق تقواست.
بنابراین هر بار که آیات تقوا را در قرآن میخوانیم، باید توجهی به ذهنیات خود نیز داشته باشیم که نکند شیطان از این راه ذهن و فکر در ما نفوذ کند.
عمده تلاش شیطان در جهت تأثیر گذاشتن بر فکر ماست؛ مثلاً در حالی که خدا آرامش بخش است، در قرآن آمده که خدا روزی ما را تضمین نموده است.
شیطان ما را با دلشوره و افکار منفی میترساند و وعده فقر میدهد ؛ آنقدر روی ذهن ما کار میکند تا سرانجام ما را به کارهای بسیار زشت و ناپسند بکشاند.
عمده تلاش شیطان در جهت تأثیر گذاشتن بر فکر ماست.تقابل فکرهای الهی و شیطانی را در این آیه میتوانیم ببینیم:
الشَّیْطانُ یَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَ یَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشاءِ وَ اللَّهُ یَعِدُكُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلاً وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ (بقره، 268)
در حقیقت یکی از ضروریترین نیازهای ما برای باقی ماندن در مسیر خدا، داشتن نشاط و امید به خداست و هرگونه بدگمانی به خدا و دلشوره و افکار منفی و گمانهای بد، باعث خراب شدن حرکت ما میشود.
دلشوره و افکار منفی با یک لکه سیاه آغاز میشود که خود ما آن را بزرگ میکنیم.
لکهای که به قلب ما خطور میکند ولی ما به جای بررسی عاقلانه آن با حقایق دینی، صرفاً از راه احساس آن را بزرگ و بزرگتر میکنیم تا به جایی که تبدیل به گمان میشود، به طوری که گاه حالتی فریبنده و شبیه به یقین پیدا میکند.
دلشوره و افکار منفی و بدگمانی به خدا پایه خصلتهای بد دیگری نیز هست و به فرمایش امیرالمومنین: “بخل و ترس و حرص، صفات نكوهیده مختلفى است كه همه آنها در سوء ظن به خدا جمع است”
خدا در چند آیه قرآن، به وضوح بیان کرده است که گمان های ما در نظر او هیچ ارزشی ندارد و هر چند گمانهای ما به نظرمان نزدیک به یقین است، در نظر خدا هرگز جای حقیقت را نمیگیرد.
مثلاً در آیه 28 سوره نجم میخوانیم که «وَمَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ ۖ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ ۖ وَإِنَّ الظَّنَّ لَا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئًا»
“ و حال آنکه هیچ علم به آن ندارند و جز در پی گمان و پندار نمیروند و ظنّ و گمان هم در فهم حق و حقیقت هیچ سودی ندارد. ”
پیام های آیه 28 سوره نجم:
1- هر كس در برابر دادگاه قيامت احساس مسئوليّت كند، هر حرفى نمىزند و به هر حدس و گمانى عقيده پيدا نمىكند. «لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ لَيُسَمُّونَ الْمَلائِكَةَ»
2- نامگذارى را ساده نيانگاريد. كسانى كه نام ناروا بر ديگران مىگذارند، مورد توبيخاند. «لَيُسَمُّونَ الْمَلائِكَةَ تَسْمِيَةَ الْأُنْثى»
3- هر كس علم ندارد، ساكت باشد. لَيُسَمُّونَ الْمَلائِكَةَ … ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ
4- هر كجا علم نبود، حدس و گمان جولان دارد. «ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ»
5- در امور اعتقادى، گمان كافى نيست. «إِنَّ الظَّنَّ لا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئاً»
از این آیه و آیه های مشابه میآموزیم که آنچه برای خدا مهم است، “علم” است نه “ظن”.
یعنی اگر حقیقتاً چیزی را ندانیم، حتی بسیار به آن تمایل داشته باشیم، به آن علم نداریم بلکه “ظن” داریم و ظن در نزد خدا بیارزش است.
حال که به بیاهمیت بودن گمان های ما نزد خدا پی بردیم، میتوانیم حدس بزنیم که برای خدا، گمان های بد و نگران کننده ما، دلشوره و افکار منفی ما از فرط بیارزشی، حسابی ندارد.
از این روست که قرآن، گمانهای بد، دلشوره و افکار منفی را نکوهش میکند و برای ما نمیپسندد.
او که انسان را به خوبی می شناسد در سوره حجرات اینگونه به ما توصیه میکند: “هان اى كسانى كه ایمان آوردید! از بسیارى گمانها بپرهیزید، كه پاره اى از گمانها بد فرجام است.”
از این آیه میآموزیم که بخشی از گمانها، دلشوره و افکار منفی ، بدفرجام هستند و بخاطر همین تعداد، باید از بیشتر گمانها، دلشوره و افکار منفی بپرهیزیم.
نکته:
چرا گاهی وعظ و نصیحتهای خالصانه هم در انسان اثر نمیکند؟
امیرالمؤمنین(ع) میفرماید:
«منْ لَمْ یجْعَلِ اللهُ لَهُ واعِظاً مِنْ نَفْسِهِ لَمْ ینْفَعْهُ مَوْعِظَةُ غَیرِهِ»؛ هر کسی که خداوند در درونش برای او واعظی از خودش برای خودش قرار ندهد، موعظه دیگران در او اثر نمیکند.
شما اگر خیال میکنی که پای موعظه دیگران که بنشینی بهره میبری، اشتباه میکنی. اول باید در درون خودت واعظی ایجاد کنی، وجدان خودت را زنده کنی، آن وقت از موعظه واعظ بیرونی هم استفاده میکنی.
مرتضی مطهری
آزادی معنوی، ص۳۵
در ادامه چند مثال قرآنی از گمان های بد
قرآن نمونههایی از گمان های بد – و به تعبیر امروزی ما، دلشوره و افکار منفی و خیال منفی – را مثال زده است.
در آیه 6 سوره فتح، خدا درباره مشرکانی که به خدا بدگمان (الظَّانِّینَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ) هستند، میفرماید که خودشان دچار گردونهی بد در نشیب و فراز زمان خواهند شد.
آیه دوازدهم این سوره هم قضیه عدهای از بدگمانان به خدا را برای عبرت ما یادآور شده است.
«بَلْ ظَنَنْتُمْ أَنْ لَنْ یَنْقَلِبَ الرَّسُولُ وَ الْمُۆْمِنُونَ إِلى أَهْلیهِمْ أَبَداً وَ زُیِّنَ ذلِكَ فی قُلُوبِكُمْ وَ ظَنَنْتُمْ ظَنَّ السَّوْءِ وَ كُنْتُمْ قَوْماً بُوراً»آیه 12 سوره فتح
بلکه شما پنداشتید که رسول و مؤمنان به او (همه کشته میشوند و) به سوی (وطن و) اهل بیت خود دیگر بر نخواهند گشت و این خیال در دل شما به خطا جلوه کرد و بسیار گمان بد و اندیشه باطلی کردید و مردمی در خور قهر و هلاکت بودید.
پیام های آیه 12 سوره فتح:
1- خداوند به افكار درونى مردم آگاه است و روزى از آنها پرده برمىدارد. «بَلْ ظَنَنْتُمْ»
2- بسيارى از محاسبات و تحليلها كه انسان را آشفته يا شيفته كرده، واقعيّت ندارد. «بَلْ ظَنَنْتُمْ»
3- گاهى سوء ظن و افكار انحرافى چنان در انسان تأثير مىگذارد كه او را به يقين و سرانجام نافرمانى مىكشاند. «بَلْ ظَنَنْتُمْ أَنْ لَنْ يَنْقَلِبَ الرَّسُولُ»
4- ترس از شكست، از عوامل فرار از جهاد است. بَلْ ظَنَنْتُمْ أَنْ لَنْ يَنْقَلِبَ الرَّسُولُ
5- توجّه بيش از حدّ به خانواده، عامل فرار از جهاد است. لَنْ يَنْقَلِبَ … إِلى أَهْلِيهِمْ أَبَداً
6- توجّه به خانواده، گاهى چنان در نزد انسان جلوه و ارزش پيدا مىكند كه فرد حاضر مىشود خدا و رسولش را به خاطر آنها رها كند. «زُيِّنَ ذلِكَ فِي قُلُوبِكُمْ»
7- سوء ظن و پندارها و محاسبات نابجا، دل انسان را باير و شخصيّت او را تباه مىكند. «ظَنَنْتُمْ ظَنَّ السَّوْءِ وَ كُنْتُمْ قَوْماً بُوراً»
8- نافرمانى از فرامين رسول خدا، نشان نداشتن ايمان واقعى و يا زمينه بىايمانى است. «مَنْ لَمْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ»
ریشه این دلشوره و افکار منفی و گمان های ناپسند، بدگمانی به خدا و این بود که اگر در میان خانه و اهل خود باقی بمانند دیگر هیچ خطری برای آنها پیش نخواهد آمد، حال آنکه برای خدا هرگز سخت نیست که در همان خانههایشان آنها را دچار گرفتاری ها و مصیبت های سخت کند.
بدگمانی به خدا پایه خصلت های بد دیگری نیز هست و به فرمایش امیرالمومنین:
“بخل و ترس و حرص، صفات نكوهیده مختلفى است كه همه آنها در سوء ظن به خدا جمع شده است.” (نهج البلاغه، نامه 53)
تا اینجا آموختیم که نباید اجازه دهیم دلشوره و افکار منفی و گمان های بد در ذهن ما وارد شوند.
به عبارت دیگر، بیشتر از آنکه مراقب جسم خود هستیم، باید مراقب فکر و قلب خود باشیم.
یک الگویی از رسول خدا در این باره آن است که از فال بد زدن به اتفاقها جداً پرهیز کنیم، اما فال نیک زدن را فراموش نکنیم.(مکارم الاخلاق، ص305)
راهکار قرآنی برای رفع دلشوره و افکار منفی
Quranic solution to get rid of depression , negative thoughts
راهکار اول: تغییر ذهنیت
اولین قدم برای جلوگیری از دلشوره و افکار منفی این است که توجه کنیم، ذهنیت منفی خودش یک امر منفی است و باید آن را تغییر بدهیم.
یعنی اینکه نسبت به ذهن منفی بافمان بیتوجه نباشیم و این که تصمیم بگیریم از این وضعیت بیرون بیاییم،این موضوع خودش یک مسئله مهم است.
راهکار دوم: اعتماد به خدا
سعی کنیم که به خداوند تکیه داشته باشیم و بدانیم ناخدای کشتی امکان،یکی است و ما بر روی یک کشتی سواریم که ناخدای حکیم و دلسوز و مقتدر دارد و هرچه بخواهد انجام میدهد.
بنابراین نگران حوادث نباشید.میگویند انسان از هر چیزی که بترسد همان بر سرش میآید،پس به خدا حسن ظن و اعتماد داشته باشید.
ما بابی در احادیث داریم که اگر بنده خدا به خود حسن ظن داشته باشد ،خدا با او آنگونه رفتار میکند که به خدا گمان دارد.
الإمامُ الرِّضا عليه السلام : أحسِنِ الظَّنَّ باللّه ِ؛ فإنّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ يقولُ : أنا عِندَ ظَنِّ عَبدِيَ المُؤمِنِ بي؛ إن خَيرا فخَيرا، و إن شَرّا فَشَرّا .حديث
امام رضا عليه السلام : به خداوند گمان نيك ببر ؛ زيرا خداى عزّ و جلّ مىفرمايد : من نزد گمان بنده مؤمن خويشم ؛ اگر گمانِ او به من نيك باشد ، مطابق آن گمان با او رفتار كنم و اگر بد باشد نيز مطابق همان گمانِ بد با او عمل كنم.
پس اگر ما به خدا خوش گمان باشیم، اعتماد به زندگی پیدا میکنیم.
راهکار سوم : تداوم بر گفتن ذکر
ذکر ما را به آرامش می رساند،خصوصا ذکر” لا حول و لا قوه الا بالله” برای ایجاد آرامش قبل بسیار مهم است.
در آیه 28 سوره رعد میخوانیم:” الذین آمنوا و تطمئن قلوبهم بذکرالله الا بذکر الله تطمئن القلوب”
(هدايت شدگان) كسانى هستند كه ايمان آورده ودلهايشان به ياد خدا آرام مىگيرد. بدانيد كه تنها با ياد خدا دلها آرام مىگيرد.
ياد خدا تنها به ذكر زبانى نيست، اگر چه ذکر زبانی يكى از مصاديق روشن ياد خداست، زيرا آنچه مهم است ياد خدا بودن در تمام حالات، خصوصاً در وقت گناه است.
ياد خداوند بركات بسيار دارد، از جمله:
الف: ياد نعمتهاى او، عامل شكر اوست.
ب: ياد قدرت او، سبب توكّل بر اوست.
ج: ياد الطاف او، مايه محبّت اوست.
د: ياد قهر و خشم او، عامل خوف از اوست.
ه: ياد عظمت و بزرگى او، سبب خشيت در مقابل اوست.
و: ياد علم او به پنهان و آشكار، مايه حيا و پاكدامنى ماست.
ز: ياد عفو و كرم او، مايه اميد و توبه است.
ح: ياد عدل او، عامل تقوا و پرهيزكارى است.
در روایتی از کافی شریفه آمده روزی محمد بن عمران از پیامبر راجع به وسوسه، دلشوره و افکار منفی میپرسد که وقتی وسوسه و خیالات منفی گریبان گیر ما میشود چه کاری میتوانیم انجام دهیم؟
پیامبر(ص) فرمودند: هیچ گناهی برای شما نیست، شما فقط کافیست ذکر “لا اله الا الله” را بگویید.
در روایت دیگر فردی از ابی عبدالله سوالی کرد راجع به اینکه اوقاتی در دلم فکرهای بزرگ و شاید خطرناک وارد میشود و من را بسیار نگران میکند، حضرت فرمودند:فقط بگو لا اله الا الله.
البته این مسئله خیلی مهم است که، این حرف را با توجه و از ته قلب بگوییم و فقط به صورت ظاهری و صرفاً لق لقهی زبان نباشد.
همچنین مهم است که واژه الا را بسیار محکم بگویید، به معنی اینکه من به هیچکس جز خدا اعتماد ندارم.
راهکار چهارم : دعا برای رهایی از فکر و خیال
گاهی اوقات ذهن خود ما بدترین دشمن ماست و باید با کمک خدا پاک شود.گاهی اوقات اجتناب از موقعیت های خاصی که میتواند ما را به گناه سوق دهد، آسان است.
تنها کاری که باید انجام دهیم این است که از یک مکان خاص، یا شاید شخصی که اغلب ما را به مسیر اشتباه هدایت می کند، اجتناب کنیم.با این حال، چیزی که می تواند دشوارتر باشد، افکار و تخیل خودمان است.
بسته به اینکه چه تلاشی میکنید، کنترل افکارتان میتواند کار دشواری باشد.این می تواند به پورنوگرافی یا حتی افکار مربوط به شایعات مرتبط باشد. هر چه که باشد، به کمک یک دعای آسمانی نیاز خواهید داشت.
خداوند به دل ما نگاه میکند،نه به زبان و لهجهای که با آن او را میخوانیم.شما میتوانید با هر زبان و لهجهای از خدا بخواهید که ذهنتان را پاک کند و افکاری را که به ما حمله می کنند را از ما دور کند.
با خدا، همه چیز ممکن است و اغلب تنها چیزی که لازم است این است که ما نیاز خود را در پیشگاه خدا مطرح کنیم.
اگر با دلی باز و پشیمان دعا کنیم، میتوانیم مطمئن باشیم که فریاد ما را میشنود و در رفع نیاز، ما را یاری میدهد.با دعا در این حال از خدا بخواهید که فکر و خیال شما را پاک کند.
باشد که این عشای ربانی مرا از ظلم و ستم افکار بدم رهایی بخشد و یوغ عادات بدم را از بین ببرد و همیشه مرا در اجرای احکام مقدست قرار دهد.
خدایا کمک کن هیچ چیز مرا از تو جدا نکند. نه جاذبه های دنیا، نه توهمات حسی، نه سرگردانی های خیالم، نه هوس های شیطانی قلبم.آمین
راهکار پنجم: قرائت آیه 4 سوره فاتح
توصیه دیگری هم که میتوانیم انجام دهیم این است که هرگاه دلشورهای در دلمان افتاد، دستتان را روی قلبتان بگذارید و آیه ۴ سوره فتح را بخوانید.
“هُوَ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ ٱلسَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ لِيَزۡدَادُوٓاْ إِيمَٰنٗا مَّعَ إِيمَٰنِهِمۡ”
اوست خدايى كه سكينت و وقار بر دلهاى مؤمنان آورد تا بر يقين و ايمانشان بيفزايد.
خدایا،من از تو برای تخیل شگفت انگیزی که به ما عنایت کردی سپاسگزارم.این یک هدیه عالی است که بتوانیم از تخیلات خود برای تولد افکار و رویاهای خود استفاده کنیم.
خداوندا، دعا میکنم که به ما کمک کنی تا از تخیلات خود به نفع خود استفاده کنیم نه علیه خود.
خداوندا، از تو سپاسگزارم که میتوانی بیش از هر چیزی که ما می توانیم فکر یا تصور کنیم، بسیار زیاد انجام دهی.
خداوندا از تو سپاسگزارم که برای ما برنامه های بزرگی داری و میخواهی ما از موفقیت لذت ببریم.
شما میخواهید که بزرگ فکر کنیم، رویاهای بزرگ داشته باشیم و شما را محدود نکنیم.ایمان دارم اگر بتوانیم هر چیزی را تصور کنیم، میتوانیم آن را داشته باشیم، زیرا تو آن را تامین میکنی. حمد خدا.آمین و آمین.
خدمات مرتبط :
مشاوره خانواده درمانی / مشاوره قبل از ازدواج / مشاوره توسعه فردي / مشاوره روانشناسی آنلاین و تلفنی / مشاوره طلاق
بیشتر بدانید:
مشاوره روانشناسی تلفنی، آنلاین با چت – 09125005342 – مشاوره خانواده
چگونه در 13 مرحله افکار منفی را از خود دور کنیم؟
تخلیه ذهن از افکار منفی با رهایی از فکر و خیال زیاد از حد
10تمرین آرامش درونی فوق العاده ساده و فوری
آرامش و راههای رسیدن به آرامش در زندگی مشترک