دلیل حرف زدن کودک با خود یا فرد خیالی و اهمیت واکنش والدین !
The reason why the child talks to themselves or an imaginary person and the importance of the parents’ reaction!
گاهی بچهها با کسی بازی میکنند؛ حرف میزنند؛ غذا میخورند، اما این دوست دیده نمیشود، حرف نمیزند، حرکت نمیکند، فقط در ذهن و خیال کودک است. این حرف زدن کودک با خود و خیال پردازی با فرد خیالی نشانه چیست؟ نقش والدین در رویارویی با موقعیتهای حرف زدن کودک با خود چیست؟ و چگونه والدین میتوانند به جای نگرانی و لیبل زدن در زمان حرف زدن کودک با خود ، آن را به یک فرصت تبدیل کنند؟ در ادامهی این مقاله همراه ما باشید تا پاسخ این سوالات مشخص شود.
حرف زدن کودک با خود و خیال پردازی با فرد خیالی
بیشتر کودکانی که در سنین 2 تا 3 سال هستند، چندین دوست خیالی برای خود دارند. این دوستی تا چهار و پنج سالگی ادامه دارد، البته هر چقدر سن کودک بیشتر میشود، میزان دوستی کم رنگتر میشود.
شاید شما هم دیده باشید، بیشترین و عمیقترین دوستی بچهها با دوست خیالیشان را در سنین 3 سالگی میبینیم.
بیشتر والدین، این حرف زدن کودک با خود و خیال پردازی با فرد خیالی و خیال بافیهای فرزندشان را میدانند و به آن آگاه هستند و آن را بخشی از زندگی کودک پذیرفتهاند، اما پذیرش دوست خیالی و نامرئی کار آسانی نیست.
به ویژه وقتی فرزند شما با تمام قوا از آن موجود خیالی دفاع میکند و دوست دارد شما هم آن را یکی از افراد خانواده بدانید.
تحقیقات نشان داده که کودکان از بیست ماهگی به بعد توانایی این را دارند که افکار و احساساتشان را به یکی از اسباببازیها یا وسایلشان نسبت دهند.
بعد از این مرحله دوست خیالی قدم به زندگی فرزندتان میگذارد. این دوست خیالی از سن 2 تا 3 سالگی وارد عرصه زندگی فززندتان میشود و گاهی تا سن دبستان هم میماند.
به گونه ای که تقریبا 75 درصد بچهها تا سن هفت سالگی ارتباط با دوست خیالی را تجربه کردند.
حرف زدن کودک با خود در چه سنی طبیعی است؟
اگر بتوانید سایه یک کودک 2 تا 8 ساله شوید و در حین انجام فعالیتهای روزانهاش به طور پنهانی او را زیر نظر بگیرید، متوجه شکل عجیبی از رفتار زبانی، یعنی حرف زدن کودک با خود میشوید. یا فرد خیالی که به نظر میرسد کودک با او صحبت میکند.
حرف زدن کودک با خود اغلب اتفاق میافتد. حرف زدن کودک با خود میتواند تقریباً در همهی فعالیتهای کودک ظاهر شود – در طول بازیهای فانتزی، طراحی و نقاشی، ساخت و ساز با بلوکها، پرداختن به وظایف تحصیلی، گذراندن اوقات فراغت بعد از ظهر، و ساکت شدن قبل از خواب.
روانشناسان این حرف زدن کودک با خود را گفتار خصوصی مینامند. برخلاف بزرگسالان که خودآگاهانه تنها در لحظات تنهایی یا بیصدا با خود صحبت میکنند، حرف زدن کودک با خود آزادانه در جمع اتفاق میافتد.
بنابراین کودکان پیشدبستانی و دبستانی در صحبت با خود در مقابل دیگران راحت هستند و با مشاهده این رفتار حرف زدن کودک با خود، بسیاری از بزرگسالان عادی بودن آن را زیر سوال میبرند!
مطمئناً حرف زدن کودک با خود در میان اتاقی پر از افراد در دنیای اجتماعی بزرگسالان قابل قبول نیست. با این حال همه ما هر از گاهی نجوای درونی داریم.
در اوایل کودکی حرف زدن کودک با خود در همه جا وجود دارد. هنگامی که کودکان بین 3 تا 10 سال در کلاس درس مشاهده میشوند، حرف زدن کودک با خود 20 تا 60 درصد از گفتگو آنها را تشکیل میدهد.
حرف زدن کودک با فرد خیالی به روابط اجتماعی کودک لطمه میزند؟
همان طور که گفتیم هر چه سن کودک بیشتر میشود شدت این دوستیها کم رنگ میشود. به همین دلیل بیشترین و عمیقترین دوستیها با این دوست خیالی را در سنین حدود سه سالگی میبینیم.
بهتر است بدانید حرف زدن کودک با خود و خیال پردازی با فرد خیالی در روند رشد کودک طبیعی است و کودکانی که دوست خیالی دارند معمولا خلاقتر هستند.
بعضی از والدین نگران هستند که ارتباط بیش از حد با دوست خیالی به روابط اجتماعی کودک لطمه بزند و کودک توانایی برقراری ارتباط با هم سن و سالهای خودش را از دست بدهد.
- شاید برایتان مفید باشد: چرا من یک مادر عصبانی هستم؟ چطور کمتر عصبانی بشم؟
اما جای نگرانی نیست، جالب است که بدانید این کودکان سازگارتر و اجتماعیتر از کودکانی میشوند که دوست خیالی ندارند.
بد نیست بدانید با گسترش روند تک فرزندی در خانوادهها، کودکانِ تنها و فرزندان اول خانوادهها معمولا بیشتر از بقیه بچهها درگیر این نوع ارتباطات هستند و گاهی هم این ارتباطات تا سنین بزرگسالی ادامه پیدا میکند.
البته با گسترش روابط اجتماعی و جوهای دوستانه حضور دوست خیالی کم رنگ میشود و گاهی حتی محو میگردد.
چرا حرف زدن کودک با خود مکررا اتفاق میافتد؟
برای درک اهمیت حرف زدن کودک با خود در زندگی کودک، بیایید با نگاه کردن به آن در خودمان شروع کنیم. چه زمانی باحتمال دارد با خود با صدای بلند صحبت کنید؟
در پاسخ به این سوال، اکثر بزرگسالان میگویند زمانی که با چالشهای شناختی، عاطفی یا اجتماعی مواجه میشوند، درگیر خودگویی میشوند. مثلا:
- در پایان یک روز پرمشغله
- وقتی خسته و حواسپرتم
- وقتی به دنبال یک سند مهم بودم
- وقتی کلیدهایم را پیدا نمیکردم
- یا حتی زمان دنبال جایی پارک ماشین گشتن
حال حرف زدن کودک با خود چرا اتفاق میافتد؟
- به دلیل سرگرم کننده بودن
- حین بازیهای ساختگی
- قدرت تخیل بکر
- چون حوصلهاش سر رفته
- وقتی عواطفش درگیر شده
- یا نیازی از او برآورده نشده
حرف زدن کودک با خود و خیال پردازی با فرد خیالی نگران کننده است؟
بسیاری از والدین از حضور این دوست خیالی در کنار فرزندشان میترسند و سعی میکنند با بیتوجهی و انکار، این دوست خیالی را از صحنه زندگی فرزندشان محو کنند، چرا که آنها میترسند این مساله باعث گوشه گیری و انزوای بیش از حد فرزندشان شود.
اما حقیقت این طور نیست، از وقتی که کودک توانایی درک و استدلال را پیدا میکند دوست دارد که تجربیات و آرزوهای خود را از زبان فرد دیگر هم بیان کند و نکته جالب این است که کودک دوست دارد پرسش کننده و پاسخ دهنده یک نفر باشد.
با بزرگ شدن شدن کودک و ورود به مرحله پیش دبستانی کودک سعی میکند که این دوست خیالیش را مخفی کند، به خصوص اگر با واکنشهای منفی و مسخره آمیز والدین و اطرافیان روبرو شده باشد.
اما این دوست در زندگی فرزندتان حضور فعالی دارد، فقط در این مرحله دقت کنید حضور این دوست خیالی مانع پیدا کردن دوستهای واقعی نشود. هر چند که این امر در اکثر بچهها اتفاق نمیافتد.
کودکان به راحتی دوست پیدا میکنند و با قبول و افزایش مسئولیتها و وظایف تحصیلی و گسترش روابط دوستانه کم کم حضور این دوست خیالی کمتر میشود و فقط هنگام تنهاییهای کودک این دوست خیالی به سراغ او میآید.
آیا میدانستید که بازی تخیلی نیز جزء حیاتی رشد طبیعی کودک است و باید تشویق شود؟
بازی تخیلی یا همان طور که گاهی اوقات به آن باورهای ساختگی یا حرف زدن کودک با خود گفته میشود، زمانی اتفاق میافتد که کودک تجربیات مورد علاقه خود را مانند بازی در مدرسه با اسباب بازیهای خود نقش آفرینی کند. کودکان ممکن است به تنهایی یا با دیگران به بازیهای تخیلی بپردازند. و چندین مزیت وجود دارد که بازی تخیلی و حرف زدن کودک با خود به رشد او کمک میکند.
مزایای بازی تخیلی چیست؟
1) پرورش خلاقیت
حرف زدن کودک با خود حین بازیهای خیالی با افراد خیالی خلاقیت را با فراهم کردن فضایی امن برای کودکان تقویت میکند، تا سناریوهای دلخواه خود را اجرا کنند، حرف زدن کودک با خود در موقعیتهایی اتفاق میافتد که ممکن است کودک نتوانند در زندگی واقعی، چیزی را تجربه کنند.
به عنوان مثال، یک کودک 5 ساله که نمیتواند بدون پدر و مادرش به رستوران برود، میتواند از طریق حرف زدن کودک با خود یا فرد خیالی، بازی تخیلی با دوستش بسازد، یک مهمانی چای را تصور کند که هر دو میتوانند در خانه از آن لذت ببرند.
2) رشد جسمانی
حرف زدن کودک با خود در قالب بازیهای خیالی رشد جسمانی را به شیوهای سرگرم کننده ارتقا میدهد. فعالیتهایی مانند عروسک گردانی برای هماهنگی دست و چشم بسیار عالی است.
همچنین حرکت و کنترل عروسک به روشهای مختلف و دویدن در اطراف اسبهای وانمود شده و خیالی به رشد حرکتی و هماهنگی عضلات درشت کمک میکند.
3) توسعه مهارت اجتماعی
حرف زدن کودک با خود فرصتی را برای بچهها فراهم میکند تا مهارتهای زبانی و اجتماعی خود را صرفاً با تصور و حرف زدن با سایر کودکان خیالی تمرین کرده و توسعه دهند.
4) رشد مهارت حل مسئله
حرف زدن کودک با خود رشد مهارتهای حل مسئله را تقویت میکند. بازی تخیلی با همسالان میتواند موقعیتهایی را ایجاد کند که در آن کودک بیاموزد همیشه به آنچه میخواهد نمیرسد و این اشکالی ندارد.
برای مثال، وقتی یک کودک میخواهد پادشاه قلعه شود، کودکی که به آنچه میخواهد نمیرسد، باید یاد بگیرد که چگونه احساسات ناخوشایند را مدیریت کند تا بازی ادامه یابد.
5) پل ارتباطی کودک با والدین
دوست خیالی و حرف زدن کودک با خود حین بازیهای تخیلی به والدین یک راه سرگرم کننده برای آموزش رفتار مثبت به فرزندانشان میدهد. والدین میتوانند موقعیتهایی را برای بازی برای ایجاد فرصت های “یادگیری اتفاقی” مطرح کنند.
برای مثال، زمانی که والدین حین عروسک گردانی، ممکن است:
- از کودک سؤالاتی بپرسند (مثلاً بعد چه اتفاقی میافتد؟)،
- نظر بدهد (آب خوب و گرم است)
- و در مورد دوراهیها بحث کند (اوه، نه، دالی تمام شد؟ حالا نوبته حمامه).
اینها مهارتهای عملکردی حیاتی و توانایی کار در موقعیتهای دشوار با راهنمایی را به کودک میآموزد.
والدین آگاه دوست خیالی را به فرصت تبدیل میکنند.
البته گاهی اوقات دلایلی مانند سرخوردگی و عصبانیتهای ناشی از حوادث و اتفاقات زندگی مثل تولد فرزندی جدید یا دعواهای مکرر پدر و مادر، باعث تشدید روابط کودک با این دوست خیالی میگردد.
در اینگونه مواقع، شما والدین باید آگاهانه به کنترل و حل مشکلات و مدیریت اینگونه اتفاقات بپردازید.
من معتقد هستم که یکی از کارهای موثر در پیشرفت ذهنی و اجتماعی کودکان این است که اجازه دهید کودکتان دنیا را از دیدگاههای متفاوت ببیند و در این زمینه داشتن دوست خیالی کمک موثری به این کار میکند.
در واقع دوستان خیالی ابزار مناسبی برای آموزش نکات به صورت غیرمستقیم به کودک هستند که البته شما هم به عنوان والدین کودک در قبال این مساله وظیفه سنگین و خطیری دارید.
برخوردهای نامناسب شما با این قضیه میتواند بعضا تا آخر عمر اثرات منفی را بر روی روند رشد عقلیِ اجتماعی کودک بگذارد.
4 نکته که والدین در برخورد با خیال پردازیهای کودک باید رعایت کنند.
1. کودک را از داشتن دوست خیالی منع نکنید.
بدترین کار ممکن این است که کودک را به خاطر داشتن این دوست تنبیه کنید. با این کار فضای بیاعتمادی و ناامنی را در رابطه خودتان و فرزندتان پایه گذاری میکنید که اثرات منفی آن را در نوجوانی مشاهده میکنید.
- مقالات مرتبط: مقالات روانشناسی پرخاشگری و لجبازی کودکان | مقالات روانشناسی تربیت کودک
- خدمات مرتبط: مشاوره بازی درمانی | مشاوره خانواده درمانی | مشاوره روانشناسی تلفنی، آنلاین با چت – 09125005342 – مشاوره خانواده | دوره مدیریت خشم
2. دوست خیالی کودکتان را مسخره نکنید.
حتی اجازه ندهید دیگران این کار را انجام دهند، چرا که هیچ دلیلی وجود ندارد که کودک را به دلیل صحبت با کسی که وجود ندارد مسخره کنید!
شما به عنوان پدر یا مادر کودک به روابط فرزندتان با دوست خیالی احترام بگذارید. هیچ وقت به کودکان نگویید بزرگ شدهای و نباید با دوست خیالیت حرف بزنی.
این مساله اثرات روحی بدی روی کودکتان میگذارد. درست مثل این که از امروز به شما بگویند حق ندارید مادر خود را ببینید.
3. از طریق دوست خیالی با فرزند خود ارتباط بگیرید.
نگران نباشید، اگر با کودکتان از طریق دوست خیالیش ارتباط برقرار نمایید، هیچکس به شما نمیگوید دیوانه شدهاید. البته لزومی هم ندارد بیش از حد در بازی غرق شوید.
منطقی باشید و هیجانات خود را کنترل کنید. شما فقط یک بازیکن هستید و گردانده این بازی فرزندتان است.
در رابطه با دوست خیالی با فرزندتان صحبت کنید. اگر دوست نداشت حرفی بزند به خواست او احترام بگذارید و کودک را تحت فشار قرار ندهید.
به حضور دوست خیالی او احترام بگذارید و سوالاتی در مورد زندگی، تعداد خواهر و برادرهایش، پدر و مادرش از فرزندتان سوال کنید.
این کار باعث میشود شما از اعماق افکار کودکتان با خبر شوید و روابطتان با کودکتان بهتر شود.
4. اگر فرزندتان اشتباه خودش را گردن دوست خیالی میاندازد، نگران نشوید و با او بر خورد بد نکنید.
از طریق برخورد با دوست خیالی، پیامتان را به فرزندتان برسانید. مثلا بگویید از دست دوست خیالیت عصبانی هستم، اطمینان دارم اگر مادرش اینجا بود، او هم عصبانی میشد. این بار دومی است که بیاجازه به وسایل بابا دست میزند.
سخن آخر:
حرف زدن کودک با خود و خیال پردازی با فرد خیالی نشانه بیماری نیست، بلکه نشانه بلوغ فکری و قدرت تخیل و خیال پردازی کودک و حتی بزرگسالان است. پس به این افراد نباید به چشم بیمار نگاه کرد.
بلکه باید رفتار آنها را تحت کنترل قرار داد تا در صورت نیاز از طریق تماس و دریافت مشاوره تخصصی از مجربترین روانشناس و روان درمانگر، با روش صحیح و مناسب با این موضوع برخورد مناسب نمود.
به خواندن ادامه دهید:
9 راهکار کلیدی برخورد با پرخاشگری و لجبازی کودکان زیر سه سال
مشاوره اضطراب کودکان درمان قطعی اضطراب کودک و نوجوان
10 راهکار کاهش اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی تا 5 ساله
حرف زدن کودک با خود و خیال پردازی با فرد خیالی
چطور استعداد کودکمان را کشف کنیم و آنها پرورش بدهیم
چگونه با لجبازی کودکان برخورد کنیم؟
خشونت رسانه ای کودکان و نحوه ی برخورد با آن