بررسی عوامل روان‌شناختی شب ادراری و روش‌های موثر جلوگیری
Investigating the psychological factors of nocturnal enuresis and effective prevention methods
بسیاری از ما تصور داریم شب ادراری فقط برای بچه‌های کوچک اتفاق می‌افتد. درحالی که اصلا شب ادراری در کودک زیر 5 سال؛ به علت عدم کنترل کافی مثانه، بیماری تشخیص داده نمی‌شود! مهم‌تر اینکه در حال حاضر از هر صد بزرگسال و نوجوان، 1 الی 2 نفر درگیر شب ادراری هستند. شب ادراری ( Enuresis ) زمانی بیماری است که حداقل دو بار در هفته یا تقریباً سه ماه ادامه یابد. اما در ادامه به علت‌ها و راهکارهای مفید درمان شب ادراری می‌پردازیم.
شب ادراری در کودکان:
شب ادراری کودکان به رفتاری گفته می‌شود که کودک در شب، یک یا چندبار در اتاق خود یا در رختخواب خود ادرار می‌کند و نمی‌تواند ادرار خود را کنترل کند و در واقع شب ادراری غیرارادی و بدون کنترل اتفاق می‌افتد. شب ادراری یک مسئله جهانی است و مشکلی کلی و بین‌المللی است.
ارتباط بین عوامل روانی و شب ادراری :
شواهدی برای ارتباط بین عوامل روانی و شب ادراری وجود دارد، اما جهت این ارتباط نامشخص است. با استفاده از داده‌های 8769 کودک از مطالعه طولی والدین و کودکان آون، بررسی شد که آیا خلق و خوی دشوار و مشکلات روانی با شب ادراری در سن مدرسه ( 4 تا 9 سالگی ) مرتبط هستند؟
مشخص شد مشکلات مزاجی و روانی در اوایل کودکی با افزایش احتمال شب ادراری همراه بود. و قوی‌ترین ارتباط شب ادراری مکرر (حداقل دو بار در هفته) و مداوم (تا سن 9 سالگی) با صفات خلقی و مشکلات رفتاری اولیه (مثلاً بیش فعالی ) همراه است.
توضیحات بالقوه‌ای برای توضیح ارتباط مشاهده شده بین شب ادراری و عوامل روانی ارائه شده است. این ارتباط میتواند یک مبنای عصبی اساسی مشترک مانند تأخیر رشدی داشته باشد که هم با شب ادراری و هم با مشکلات روانی مرتبط است.
شب ادراری در کودکان ممکن است غیرعمدی اما گاها هم هدفمند باشد. حواسمان باشد که دلیل بزرگ شب ادراری ، عوامل روانی و عاطفی هستند! شب ادراری کودک مایه‌ی خجالت نیست و در کل جهان شیوع دارد.
بررسی چند عامل روانی شب ادراری کودکان:
- یکی از ویژگی‌های شب ادراری تابعی از محدودیت در فعالیت‌های اجتماعی کودک است.
- یکی دیگر از عوامل شب ادراری تخریب عزت نفس کودک است.
- میزان طرد اجتماعی توسط همسالان
- تجربه‌ی عصبانیت، یا عدم اجازه برای بروز آن
- تنبیه و طرد شدن از سوی مراقبین
اختلال‌های هم‌سو با شب ادراری :
تاخیر در مهارت‌های حرکتی، تاخیر در گفتار و تاخیر در یادگیری در کودکان مبتلا به شب ادراری وجود دارد. همراه با شب ادراری، برخی از کودکان حتی بزرگسالان ممکن است اختلال راه رفتن در خواب و یا اختلال وحشت در خواب را نشان دهند.
یک باور رایج این است که شب ادراری ناشی از عوامل روانی است. در بیشتر موارد، مشخص شده است که به دلیل شب ادراری، مشکلات روانی-اجتماعی ثانویه هم در کودکان ایجاد می‌شود.
ممکن است برای بسیاری از والدین این سوال وجود داشته باشد که چرا بسیاری از کودکان شب ادراری دارند؟ جواب آنها در توضیح دلایل شب ادراری شامل موارد زیر است:
- حجم کوچک مثانه کودک از نظر طبی و فیزیولوژی : برخی از محققان دریافته‌اند که ظرفیت کم مثانه با شب ادراری مرتبط است. با این حال، برخی این موضوع را زیر سوال می‌برند زیرا احساس می‌کنند که اگر کودک ظرفیت مثانه پایینی داشته باشد، در طول روز هم علائم مشابهی خواهد داشت.
- سابقه‌ی خانوادگی شب ادراری : کودکانی که والدینشان شب ادراری را تجربه کرده‌اند، بیشتر به شب ادراری شبانه مبتلا می‌شوند و تحقیقات نشان می‌دهد که خطر ابتلا به این عارضه تحت تاثیر ژنتیک است.
- علل ارگانیک : عبارتند از عفونت در دستگاه ادراری، یبوست و آلرژی‌های غذایی
- مشکلات هورمونی از نظر جسمی
- مشکلات رشدی : از عوامل رایج که بسیاری از محققان دریافته اند، تاخیر در توسعه سیستم عصبی مرکزی است. این باعث می‌شود کودک متوجه نشود که باید مثانه خود را در طول شب خالی کند.
- خواب عمیق
- مشکل در تغذیه
- تاخیر در ایجاد ریتم شبانه روزی تولید ادرار : سیگنال‌های بین مغز، اعصاب و ماهیچه‌های مثانه هنوز بالغ نشده‌اند. در این مورد با گذشت زمان، رشد مثانه و تقویت عضلات، خیس شدن شبانه اغلب خود به خود برطرف می‌شود.
به این موارد در شب ادراری کودکان توجه داشته باشین:
- گاهی شب ادراری بیماری اصلی نیست بلکه عارضه‌ی بیماری دیگری است! یعنی کودک در جایی دیگر مشکل یا بیماریی دارد و شب ادراری نشانه‌ی آن بیماری است که اگر آن بیماری درمان شود، شب ادراری هم درمان می‌شود.
- شب ادراری خطا نیست که بخاطر آن کودکتان را سرزنش، ناراحت، تخریب یا مسخره کنید.
- شب ادراری غیراختیاری است و هر چقدر او را سرزنش یا تهدید کنید در اختیار و کنترل او نیست و فایده ندارد و متاسفانه حتی شب ادراری را تشدید می‌کند. بهترین راه این است که به او احساس امنیت بدهید.
چه زمانی شب ادراری بیشتر است؟
ممکن است زمانی رخ دهد که کودک اصرارهای ناگهانی برای ادرار کردن را تجربه کند یا به این دلیل که آگاهانه ادرار را به تعویق می‌اندازد. ترکیبی از شب ادراری و شب ادراری روزانه نیز ممکن است رخ دهد.
سطح اختلال ناشی از شب ادراری میتواند بر اساس عواملی مانند تأثیر آن بر عزت نفس و فعالیت اجتماعی کودک و میزان پاسخ منفی مراقبان متفاوت باشد.
ناراحتی و عدم تحمل در بین والدین کودکان مبتلا به شب ادراری غیر معمول نیست و این میتواند منجر به افزایش سطح علائم عاطفی و رفتاری در کودکان شود.
شب ادراری چه تاثیری بر روان کودکان دارد؟
بسیاری از کودکانی که شب ادراری را تجربه می‌کنند، احساس شرم و خجالت می‌کنند، به خصوص در مورد مشکلات احتمالی آن. آنها ممکن است سعی کنند ملحفه‌ها و لباس‌های زیر کثیف را پنهان کنند یا از ترس اینکه دوستی راز آنها را کشف کند از خوابیدن پرهیز کنند.
شب ادراری گاهی اوقات میتواند مشکلاتی را در رابطه کودک با والدینشان ایجاد کند، به خصوص اگر والدین احساس گناه کنند و خود یا فرزندشان را به خاطر این وضعیت سرزنش کنند. و این احساس گناه را به فرزندشان نیز تحمیل کنند.
برخی از توصیه‌های عملی برای والدینی که با شب ادراری سروکار دارند عبارتند از: برنامه خواب منظم، پاداش دادن به شب‌های خشک و نادیده گرفتن اتفاقات شب ادراری تا حد امکان.
ارتباط مراحل قطع پوشک با شب ادراری :
عدم آمادگی برای قطع پوشک یا آموزش ناکافی توالت نیز به عنوان عاملی مطرح شده است که کودک را مستعد شب ادراری می‌کند. چگونه می‌توانید تشخیص دهید که فرزندتان برای آموزش توالت آماده است؟
در حالی که اکثر کودکان بین سنین 18 تا 30 ماهگی آمادگی خود را برای قطع پوشک نشان می‌دهند، باز این آمادگی در هر کودک متفاوت است. چند نشانه که والدین باید به دنبال آن باشند عبارتند از:
- استقلال (به عنوان مثال، توانایی کودک برای “نه” گفتن)
- علاقه (به عنوان مثال، کودک به دنبال والدین خود تا دستشویی می‌رود).
- کودک باید بتواند لباس‌هایش را در بیاورد و دوباره بپوشد.
- راه برود و خودش بنشیند.
- آنها همچنین باید بتوانند بین زمان ادرار کردن و زمانی که میل به ادرار کردن را احساس می‌کنند، تفاوت قائل شوند.
اگر کودک شما به طور ناگهانی بعد از مدت ها دوباره شروع به خیس کردن تخت کند، چه معنایی دارد؟
بازگشت ناگهانی به رفتارهای شب ادراری میتواند نشانه استرس شدید، اندوه یا ضربه باشد. در طول یک چالش بزرگ، کودکان گاهی اوقات به رفتارهای قدیمی خود از جمله شب ادراری باز می‌گردند.
در موارد نادر، شب ادراری میتواند نشانه‌ای از آشفتگی عاطفی جدی در کودکانی باشد که یکی از عزیزان خود را از دست داده‌اند، شاهد خشونت خانگی بوده‌اند یا مورد آزار جنسی قرار گرفته‌اند.
ارتباط استرس روانی و شب ادراری کودکان :
والدین کودکانی که هنوز رختخواب خود را خیس می‌کنند اغلب از خود می‌پرسند که آیا استرس چیزی است که باعث خیس شدن کودک آنها در شب می‌شود؟
بسیاری از والدین در مورد علل روانی شب ادراری تعجب می‌کنند. استرس و اضطراب به خودی خود باعث نمی‌شود کودکی که هرگز رختخواب را خیس نمی‌کند شروع به شب ادراری کند. با این حال، استرس میتواند به طور غیرمستقیم در شب ادراری نقش داشته باشد.
استرس عاطفی و روانی میتواند باعث شود کودک رفتار یا رفتار متفاوتی داشته باشد که میتواند منجر به شب ادراری شود. بنابراین، اگر کودک شما سابقه شب ادراری نداشته، اما بعد از آن شروع به تجربه شب ادراری کند، ابتدا بررسی کنید که آیا دلیل پزشکی دارد؟، مانند عفونت یا دیابت…
اگر مشکل پزشکی نبود باید بررسی شود که آیا شب ادراری او به دلیل تجربه‌ی یک استرس جدید است. روانشناسی شب ادراری به ما می‌گوید که استرس جدید یا زیاد می‌توانند روال معمول را تغییر دهند – و به طور غیرمستقیم منجر به شب ادراری شوند.
کودکانی که استرس زیادی دارند ممکن است خوب نخوابند. آنها ممکن است در به خواب رفتن مشکل داشته باشند و در نتیجه ساعات خواب کمتری در شب داشته باشند. به همین دلیل، آنها ممکن است به خواب عمیق‌تری فرو روند که میتواند منجر به خیس شدن در شب شود.
- نمرات ضعیف در مدرسه
- نقل مکان به یک شهر جدید
- طرد شدن از یک تیم یا باشگاه،
- یا بیماری در خانواده
تنها برخی از عوامل استرس‌زای مهمی هستند که کودکان ممکن است در دوران رشد تجربه کنند. این موقعیت‌ها ممکن است بر احساس کودکان نسبت به خود و نحوه برخورد روزانه آنها تأثیر بگذارد. و می‌توانند به طور غیرمستقیم در شب ادراری نقش داشته باشند.
البته فقط الگوهای خواب نیست که وقتی کودک شما استرس دارد مختل می‌شود. روال روزانه آنها مانند غذا خوردن و عادات حمام کردن نیز ممکن است از بین برود. یک کودک پراسترس یا احساساتی ممکن است کمتر از قوانین خانه پیروی کند، مانند استفاده از توالت قبل از خواب.
علاوه بر این، بچه‌ها ممکن است بیشتر مستعد خوردن غذاهای شیرین یا شور باشند تا خودشان را از هر چیزی که ممکن است آزارشان می‌دهد تسکین دهند. این استراتژی مقابله‌ای ناسالم میتواند منجر به تشنگی بیشتر، مصرف مایعات بیشتر، احتباس مایعات و در نهایت شب ادراری بیشتر شود.
چگونه از کودک استرسی که شب ادراری دارد، حمایت کنیم؟
واقعاً مهم است که با علت اصلی استرس فرزندتان به روشی مدرکانه و حمایتی برخورد کنید. شما همچنین باید به کودک خود کمک کنید تا عادات و برنامه‌های روزانه خود را حفظ کند، حتی اگر آنها مقاوم کنند.
علاوه بر این، برقراری ارتباط با خانواده‌های دیگر در شرایط مشابه ممکن است مفید باشد. دانستن این که شب ادراری شبانه امری عادی و طبیعی است، میتواند تا زمانی که مشکل حل نشود، تا حد زیادی از نگرانی کودک شما کم کند.
راهکار درمان شب ادراری کودکان:
- سه ساعت قبل از رفتن به رختخواب خوردن مایعات کودک را کم کنید تا از شب ادراری پیشگیری کنین.
- رفتن به سرویس بهداشتی، قبل از خواب مورد مهم دیگری برای کنترل شب ادراری است.
- گاهی اوقات کودکان می‌ترسند شب یا نیمه‌شب به سرویس بهداشتی بروند. خوب است چراغی روشن باشد تا کودک بتواند نیمه‌شب اگر خواست به سرویس بهداشتی برود.
- فردای شبی که کودک شب ادراری نداشت، به او هدیه بدهید تا روحیه بگیرد. تشویق میتواند به آرامش ذهنی او کمک کند.
- تشویق لزوما مادی نیست، تشویق کلامی، تحسین و ترغیب کلامی هم بسیار در درمان ریشه‌های روانی شب ادراری تاثیرگذار است.
- به هیچ عنوان خشونت صورت نگیرد! فشار و زور، شب ادراری کودک را افزایش می‌دهد و خشونت هرگز و تحت هیچ شرایطی بر قطع شب ادراری جواب نمی‌دهد!
- توهین و تحقیر هم مثل خشونت عمل خواهد کرد و نتیجه عکس خواهد داشت و این نوع عمل کودک را دچار اختلالات دیگر مضاف بر شب ادراری هم خواهد کرد.
- مراجعه به دکتر و مشاور روانشناس میتواند در زمینه درمان شب ادراری کمک کننده باشد. شب ادراری یک مسئله عادی و نرمال نیست، اما با پیدا کردن عوامل فیزیکی و از جانب دیگر با تشخیص مسائل روانی و عاطفی موثر بر شب ادراری و درمان آنها، قابل حل است.
- شاید برایتان مفید باشد: مشاوره آرامش در شرایط سخت زندگی بهترین مشاوره خانواده درمانی
- مقالات مرتبط: مقالات روانشناسی پرخاشگری و لجبازی کودکان | مقالات روانشناسی تربیت کودک
شب ادراری در بزرگسالان:
آیا در مورد شب ادراری در بزرگسالان چیزی شنیده‌اید؟ خیس کردن رختخواب اغلب با دوران کودکی مرتبط است. در واقع یک چهارم از کودکان با شب ادراری و ادرار کردن در خواب درگیر هستند.
تفاوت زیادی در شب ادراری بین کودکان و بزرگسالان وجود ندارد. معمولاً بزرگسالانی که به این عارضه مبتلا هستند، در دوران کودکی نیز به آن مبتلا بوده و در طول زندگی آنها ادامه داشته است.
اهمیت نسبی هر نوع حوزه خطر ناشناخته است و میزان تأثیر هر یک در خطر شب ادراری متفاوت است. اکثر کودکان زمانی که مثانه‌هایشان بزرگتر می‌شود از وضعیت شب ادراری خلاص می‌شوند. با این حال تحقیقات نشان می‌دهد که شب ادراری در بزرگسالان در یک تا دو درصد از مواقع رخ می‌دهد.
گفته می‌شود این تعداد ممکن است بیشتر باشد. برخی از بزرگسالان احتمالا تمایلی به صحبت با پزشک یا روانشناس خود در مورد مشکل شب ادراری ندارند.
اگر در بزرگسالی گاهی و یا فقط یک بار شب ادراری را تجربه کرده‌اید، جای نگرانی نیست. این حوادث ممکن است رخ بدهد با این حال شب ادراری مدام و مکرر باعث نگرانی است و نیاز به مشورت با پزشک و دریافت مشاوره دارد.
تفاوت‌های سنی و جنسیتی در شب ادراری :
مطالعات نشان داده‌اند که شب ادراری در مردان به طور قابل توجهی بیشتر از زنان ظاهر می‌شود. گزارش‌ها نشان می‌دهد که شب ادراری در پسران 7 تا 10 ساله حدود 8 درصد شیوع دارد، در حالی که میانگین آن برای دختران حدود 4.5 درصد است.
شيوع شب ادراری در سنين 5 سال حدود 10-5 درصد، در 10 سالگي 5-3 درصد و در افراد 15 سال و بالاتر حدود 1 درصد است.
شیوع شب ادراری با افزایش سن کاهش می‌یابد، به طوری که اکثر کودکان در حدود 4 تا 6 سال به کنترل مثانه در شب می‌رسند. با این حال، تعداد قابل توجهی از کودکان هنوز در سنین مدرسه بستر را خیس می کنند.
اعتقاد بر این است که علت شب ادراری چند عاملی است که شامل یک رابطه متقابل پیچیده از عوامل بیولوژیکی، رشدی، ژنتیکی، روانی اجتماعی و محیطی است.
علت‌های اصلی ایجاد شب ادراری در بزرگسالی:
مسائل هورمونی:
بدن شما در شب، هورمونی تولید می‌کند تا شما را برای خواب آماده کند. این هورمون بر کاهش نیاز شما به ادرار کردن در خواب نیز اثرگذار است. با این حال در بدن بعضی افراد این هورمون کمتر تولید شده و یا بدنشان به خوبی به آن پاسخ نمی‌دهد که منجر به شب ادراری می‌شود.
مثانه کوچک:
یک مثانه کوچک در واقع از نظر اندازه کوچکتر از مثانه‌های دیگر نیست. بلکه فرد احساس پری دارد به این معنی که به گونه‌ای عمل می‌کند که نیاز به دفع ادرار بیشتر در شب احساس می‌شود. ممکن است مدیریت آن در طول خواب دشوار باشد و شب ادراری در بزرگسالی رخ دهد.
ابتلا به سرطان‌ها:
تومورهای ناشی از سرطان مثانه و پروستات میتواند مجاری ادراری را مسدود کند و منجر به ناتوانی و شب ادراری در بزرگسالان شود. همچنین بیماری دیابت میتواند ادرار را تاخیر بدهد، وقتی قند خون بالا باشد تلاش کلیه‌ها برای مدیریت سطح قند، مقدار ادرار را افزایش می‌دهد که این میتواند منجر به شب ادراری در بستر شود.
مصرف برخی داروها:
برخی داروهای تجویزی میتواند باعث تکرر ادرار و انقباض مثانه شود و همچنین میتواند منجر به شب ادراری در بزرگسالان شود.
ژنتیک:
مرطوب کردن بستر و شب ادراری معمولا میتواند نسل به نسل قابل انتقال باشد، اما مشخص نیست که کدام ژن مسئول انتقال بیماری شب ادراری است. اگر والدینی دارید که شب ادراری را تجربه کرده‌اند، به احتمال زیاد شما نیز در بزرگسالی آن را تجربه خواهید کرد.
درمان شب ادراری بزرگسال چهار دسته دارد:
- داروها: در قسمت داروها می‌شود از آنتی بیوتیک‌ها، آنتی کلنرژیک‌ها و مهارکننده‌های پنج آلفای روداکتوز می‌شود استفاده کرد که همگی آنها نیازمند تشخیص و تجویز پزشک خواهد بود. از مصرف سرخود دارو خودداری کنید!
- عمل جراحی: راه‌حل اخیر عمل جراحی است که توسط پزشکان متخصص انجام می‌شود.
- درمان‌های سبک زندگی: در درمان سبک زندگی مصرف مایعات باید کنترل شده باشد و در عوض اوایل صبح از مایعات بیشتری استفاده کنید.
- درمان به کمک متخصص روانشناس: روانشناس کمک می‌کند تا ریشه‌ی مسائل روحی و روانی که منجر به شب ادراری در نوجوانان و بزرگسالان می‌شود، یافت، برون ریزی و در نهایت حل شود.
سخن آخر
اگر بزرگسالی هستید که بطور مکرر شب ادراری در بزرگسالی را تجربه می‌کنید این ممکن است بسیار سخت باشد اما نشان دهنده‌ی یک مشکل اساسی است و پیدا کردن راه درمان قطعا به شما برای درمان شب ادراری کمک کننده خواهد بود.
همچنین ابتلا فرزندانمان به شب ادراری هم دشوار و ناراحت کننده است. مسئله‌ای که بسیار اهمیت دارد صبوری و کمک به خود و کودکمان در جهت تلاش برای کنترل هرچه سریع‌تر معضل شب ادراری است.
در زمانی که فردی از اطرفیان ما درگیر بیماری شب ادراری شده است، چه کودک، چه نوجوان، چه بزرگسال، حواسمان باشد که خود او بیش از هر کسی از شب ادراری رنج می‌برد و از لحاظ روحی و روانی تحت فشار شدید است. پس نهایت سعیمان را برای همدلی و همراهی با او، برای گذر از عارضه شب ادراری بگذاریم.
خوشبختی و آرامش یعنی:
توانایی سپاسگزاری
و لذت بردن از آنچه که هستید
و آنچه که دارید…
به خانه بر می گردیم به خواندن ادامه دهید:
مشاوره اضطراب کودکان 🥶😬😱 درمان قطعی اضطراب کودک و نوجوان
10 راهکار کاهش اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی تا 5 ساله
تیکِ کودکان را چگونه برطرف کنیم ؟
تاثیر بازی‌های ویدئویی بر روی کودکان
روانکاو بهتر است یا روانشناس اصلا فرق بین روانشناسی و روانکاوی و روانپزشکی چیست؟
۱۵ تکنیک آسان و جادویی برای رهایی از احساس خجالت
15 راه ساده و موثر براي كاهش اضطراب و استرس
